CỰU GIUSE- NGÔI LỜI : CHIA SẼ MỤC VỤ TỪ PARAGUAY: LỄ TẠ ƠN_CHÚT NHÌN LẠI NÉT VĂN HÓA CỦA NGƯỜI PARAGUAY

Cách đây 3 năm, cũng trong dịp Thanksgiving, chúng tôi có chia sẻ một số phong tục tập  quán của người Nam Mỹ nói chúng và người dân Paraguay nơi chúng tôi đang sống nói riêng. Hôm nay chúng tôi cũng muốn chia sẻ thêm một số nét văn hóa đặc trưng của người dân nơi mình đang sống và làm việc như là một lời tri ân nhân ngày Lễ Tạ Ơn mà người Nam Mỹ gọi là “Acción de Gracias”.
     Trước đây người ta thường nói những người thực dân đem văn minh cho các dân tộc mê muội, hồng hoang. Tuy nhiên cách giải thích đó ngày nay không còn hợp thời nữa vì nhiều nhà khoa học ngày nay cho rằng chưa có một quốc gia, một chủng tộc nào dám tự cho mình là văn minh hơn dân tộc khác bởi vì văn hóa và văn minh không chỉ hệ tại ở bằng cấp cao hay có một nền công nghệ hiện đại nhưng còn giúp cho con người biết sống vui, sống khỏe và hạnh phúc.
     Chúng tôi rất thích bộ phim hài hước của Nam Phi và Botswana thực hiện cách đây trên 20 năm với tựa đề “Đến Thượng Đế Cũng Phải Cười – The Gods Must Be Crazy” do anh chàng diễn viên ốm nhách N!xau thủ vai. Trong bộ phim hài đầy tính nhân văn ấy chúng tôi mới nhận ra một điều rằng chưa chắc thế giới văn minh chúng ta đang sống thực sự hạnh phúc hơn những người thổ dân Sho trong hoang mạc Kalahari. Nói như thế không có nghĩa là chúng tôi lên án nền văn minh hiện đại hay ủng hộ nền văn minh thời hồng hoang nhưng là dịp để nhận ra giá trị đích thực của mỗi nền văn hóa, văn minh mà các dân tộc đang sống.
Trở lại dịp Lễ Tạ Ơn. Có lễ mỗi dân tộc, mỗi quốc gia, vùng miền có cách tạ ơn khác nhau. Dân Bắc Mỹ như Hoa Kỳ và Canada có ngày Thanksgiving vào thứ Năm tuần thứ 4 của tháng 11 để tạ ơn đất trời đã ban cho hoa màu tươi tốt và các ơn lành trong cuộc sống. Người Phật giáo ở các quốc gia châu Á có ngày Vu Lan báo hiếu vào rằm tháng Bảy, người Công giáo có tháng 11 để nhớ đến các linh hồn đã khuất và còn dành ra 3 ngày Tết Âm Lịch để tri ân Thiên Chúa và kính nhớ ông bà tổ tiên. Người dân Nam Mỹ nói riêng và người Paraguay nói chung họ không có những ngày đặc biệt như dân Bắc Mỹ hay các nước ở châu Á nhưng do tương tác văn hóa, họ cũng có những cách thế riêng để nói lên lòng biết ơn của mình.
Trong những tháng ngày làm việc ở Paraguay, chúng tôi quan sát và nhận ra rằng dù người dân vùng Nam Mỹ có số phầm trăm Công giáo chiếm đến 90%  và rất ít thực hành tôn giáo, nhưng mỗi khi họ tham dự thánh lễ hay các nghi thức tôn giáo là họ thường ghi ý lễ tạ ơn như tạ ơn Chúa và Đức Mẹ, tạ ơn ông thánh này bà thánh nọ… Ít ra là từ trong sâu thẳm họ vẫn biết ơn dù ngôn ngữ Guarani của họ không hề xuất hiện từ cảm ơn nhưng thay vào đó là bằng cách nói “Xin Thượng Đế trả công – Aguyje”. Nói đến đây chúng tôi mới nhớ là cách đây lâu lắm rồi chúng tôi có học ngôn ngữ dấu hiệu, hay ngôn ngữ không lời của một số bộ tộc khi họ muốn trả lời đồng ý thì họ lắc đầu và không đồng ý thì họ gật đầu. Lúc đầu mình tưởng là dân này bị khùng vì theo ngôn ngữ không lời thông thường thì khi chúng ta muốn diễn tả “say yes” thì ta gật đầu và “say no” thì ta lắc đầu. Hay người Âu châu khi họ muốn chào nhau thì họ bắt tay trước và gập mình sau nhưng người Á châu, nhất là người Nhật thì họ lại gập mình chào trước rồi sau đó mới bắt tay. Do đó nếu chúng ta chưa hiểu biết gì mà vội vàng kết luận thì thật là đáng tội.
Càng ở Paraguay chúng tôi lại càng quí mến đất nước này dù họ chẳng cho tôi điều gì ngoài sự thân thiện, đơn sơ, quảng đại, rất độc lập chủ quyền và dân chủ. Một quốc gia chỉ vỏn vẹn chưa đến 7 triệu dân và nằm lọt thỏm giữa hai cường quốc lớn vùng Nam Mỹ là Brazil và Argentina nhưng không vì thế mà lép vế trước những anh nước láng giềng hùng mạnh. Dù Paraguay đã từng thua trận trong cuộc chiến không cân sức giữa ba quốc gia liên minh giáp biên giới là Brazil, Argentina và Uruguay và thiệt hại về nhân mạng cũng như lãnh thổ nhưng dân tộc nhỏ bé này lại là một dân tộc không dừng bước và nhục chí. Sau chiến tranh, họ đã cam đảm đứng lên bằng chính đôi chân của mình khi sau trận chiến đẫm máu đó họ còn rất ít đàn ông để duy trì nòi giống nên một người đàn ông có thể có đến 7, 8 người phụ nữ. Cũng từ đó ở đất nước nhỏ bé này người đàn ông rất hãnh diện khi mình có rất nhiều vợ dù là quốc gia Công giáo và não trạng đó vẫn còn ảnh hưởng đến ngày nay nên việc mục vụ gia đình gặp rất nhiều khó khăn.
Nói đến dân chủ thì chúng tôi phải nhìn nhận rằng Paraguay là một quốc gia có nền dân chủ rất cao đứng hàng Top Ten thế giới dù tính theo GDP thì Paraguay vẫn còn là một nước nghèo. Ở đây người dân có thể chỉ trích tổng thống hay các nhà chức trách cách công khai mà không hề sợ bị bắt hay trả thù. Và nếu những nhà lãnh đạo vô trách nhiệm hay làm sai thì người dân có thể luận tội hay lật đổ ngay tức khắc. Một quốc gia tuy nhỏ bé nhưng tam quyền phân lập nên quyền con người được bảo vệ tuyệt đối và ai sai thì trị đến nơi đến chốn.
Một điểm nữa mà chúng tôi cảm thấy yêu mến nền dân chủ của quốc gia này là một khi mình được công nhận quyền cư trú hợp pháp dù là người nước ngoài thì không còn phải sợ sệt hay lo lắng chuyện gì vì đã có pháp luật bảo hộ. Chúng tôi là những nhà truyền giáo nước ngoài, và khi vị bề trên hợp hiến của chúng tôi cũng là người nước ngoài bổ nhiệm chúng tôi đến một nơi nào đó phục vụ, chỉ cần thông báo cho vị giám mục sở tại ở đó biết mà không cần thông qua chính quyền vì đây là chuyện nội bộ của giáo quyền. Nhiều năm trời ở đây chúng tôi chưa bao giờ bị rắc rối về giấy tờ hay cản trở về mục vụ nếu chúng tôi không làm gì sai trái.
Trong tháng 10 vừa qua chúng tôi được chứng kiến một sự việc mà đôi khi mình suy nghĩ không biết bao giờ nước Việt Nam thân yêu của mình mới có được như thế dù Việt Nam mới được bầu vào Hội Đồng Nhân Quyền của Liên Hiệp Quốc. Số là anh Nick Vujivic- 31 tuổi, một diễn giả khuyết tật nổi tiếng người Úc gốc Serbia có chuyến viếng thăm Paraguay. Anh có đến Tòa Nhà Quốc Hội Paraguay để chào thăm các Thượng Nghị Sĩ. Trước khi ngỏ lời với các nhân vật cao cấp trong Quốc Hội, anh đã mời mọi người quì gối cầu nguyện và phần đông các Thượng Nghị Sĩ cả Công giáo lẫn Tin Lành đã cùng quì gối cầu nguyện với nhà diễn thuyết người Tin Lành này. Chính anh Nick này đã từng thăm Việt Nam và nói chuyện ở cả hai thành phố lớn là Hà Nội và Sài Gòn, nhưng khi chúng tôi có xem lại băng Video trên Youtube về bài nói chuyện của anh thì hình như nhân viên thông dịch người Việt đã cố tình quên hay không dịch những từ ngữ khi anh nói về Chúa của anh.
Paraguay cũng là một quốc gia tham nhũng của Nam Mỹ nhưng những năm gần đây mọi chuyện đang thay đổi. Quốc Hội đang bạch hóa tất cả những ai dính líu đến tham nhũng và ra trát bắt ngay những ai có dính dáng đến chuyện này. Chuyện con ông cháu cha chúng tôi cũng được thấy tại đây và khi người dân phát hiện ra thì họ đã biểu tình và dù người đó là ai cũng bị pháp luật trừng trị. Hầu như ngày nào đọc tin tức, báo chí và xem Tivi chúng tôi cũng được nghe và thấy xử lý những vụ tham nhũng của những ông lớn. Thế kỷ XXI này người ta không còn sống trong sợ sệt nữa vì mọi sự rõ như ban ngày thì làm sao có thể lấy tay che được mặt trời. Hai giáo dân thuộc hai xứ mà chúng tôi từng phục vụ vừa mới đắc cử vào vị trí rất cao trong chính quyền mới, một người làm Nghị Sĩ Quốc Hội còn người kia làm Tổng Nha Cảnh Sát Quốc Gia và thỉnh thoảng chúng tôi có gặp nhau để trao đổi những chuyện xưa nhưng tuyệt nhiên chúng tôi không dám nhờ đỡ hay xin xỏ chuyện gì để khỏi làm khó những những giáo dân của mình khi thi hành nhiệm vụ nhưng chỉ khuyến khích họ chú tâm làm tốt công việc của họ cho những thiện ích chung.
Trong tháng 11 này Paraguay cũng có một sự kiện lớn mang tính tôn giáo là họ kỷ niệm 25 năm ngày ChânPhước Giáo Hoàng Gioan Phaolô II thăm Paraguay và phong thánh cho vị tử đạo Dòng Tên người Paraguay là thánh Roque González de Santacruz. Đây là vinh dự lớn cho người Pargauay dù nếu so với người Công giáo Việt Nam với 117 vị Thánh Tử Đạo nhưng chưa một lần được Đức Thánh Cha đặt chân đến dù Ngài từng ước muốn. Trong dịp này Đức Giáo Hoàng Phanxico cũng là vị tu sĩ Dòng Tên đã đích thân cử Đức Hồng Y người Brazil Claudio Hummes thuộc Dòng Phanxico, Bộ Trưởng Bộ Giáo Sĩ làm Đặc Phái Viên của Ngài để cử hành dịp ngân khánh của vị Thánh duy nhất của dân tộc Paraguay.
Trong những ngày viếng thăm Paraguay, vị Đặc Sứ của Đức Thánh Cha đã có dịp chia sẻ và viếng thăm một vài Giáo Phận của Paraguay để ngài hiểu rõ hơn về quốc gia láng giềng của ngài trước khi về lại Rôma để trình bày với Đức Thánh Cha.
Chúng tôi thật may mắn được tham dự buổi thuyết trình của ngài do Hội Đồng Giám Mục và Liên Tu Sĩ Paraguay tổ chức. Lần đầu tiên được tiếp xúc với một vị cao cấp trong Giáo Triều Rôma và từng được xem là ứng cử viên giáo hoàng sáng giá trong Mật Nghị Hồng Y tháng 3 vừa qua nhưng trông ngài thật đơn sơ bình dị. Cung cách nói chuyện rất hấp dẫn khi ngài bắt đầu bài nói chuyện và xin phép cử tọa để được ngài nói tiếng Portuñol (Porturgués và Español, đây là ngôn ngữ pha trộn giữa tiếng Bồ Đào Nha và Tây Ban Nha) khiến cả thính phòng đều cười vang. Cách ăn mặt giản dị của ngài và sự gần gũi với tất cả mọi người nên ai nấy đều cảm thấy dễ chịu. Ở đây không cần ai thông dịch, không cần chưởng nghi vì đây đơn thuần chỉ là một cuộc nói chuyện hay đúng hơn là một cuộc tâm sự giữa tâm tình cha con nên trong phần vấn đáp, bất cứ ai muốn hỏi ngài đều được phép lên diễn đàn. Trên phần cử tọa chỉ có 2 vị ngồi bên cạnh ngài là Đức Cha Chủ tịch Hội Đồng Giám Mục Paraguay và vị Vị Sứ Thần Tòa Thánh. Những vị còn lại đều ngồi phía dưới như những tham dự viên khác. Đây là phong cách rất Nam Mỹ mà chúng tôi thấy nên học hỏi vì ngay cả Đức Giáo Hoàng đương kim cũng là người Nam Mỹ đang dần dần loại bỏ những chi tiết rườm rà không cần thiết. Chính cung cách đơn sơ, chân thành, gẫn gũi của vị đại diên Đức Thánh Cha khiến chúng tôi cảm phục hơn là những bài nói chuyện dù rất hay nhưng rồi mọi người sẽ quên đi.
Hôm nay chúng tôi bắt đầu đi vào tuần tĩnh tâm cuối cùng trong năm cho các em ứng sinh trước khi vào Chủng Viện Truyền Giáo Ngôi Lời trong niên khóa tới. Chúng tôi sẽ cố gắng lồng vào trong các bài nói chuyện về lòng biết ơn của những người con Chúa để các em mỗi ngày hiểu rõ và sống tốt hơn khi được làm con Chúa và cũng để nhắc nhở các em biết nhớ đến cội nguồn, những ân nhân, thân nhân đã từng cưu mang, giúp đỡ. Xin cầu chúc mọi người Thanksgiving vui vẻ, bình an và xin tri ân những ai đã từng quan tâm, giúp đỡ chúng tôi. Feliz Día de Acción de Gracias. Que Dios les bendiga.